Gaussian Mixture Model.

高斯混合模型(Gaussian Mixture Model,GMM)是一类概率生成模型,表示为$K$个高斯分布的加权平均。其隐变量(latent variable)是服从多项分布的离散型随机变量,表示属于每个高斯分布的概率,记作$z$,表示如下:

\[P(z=k) = p^k, \quad k=1,2,...,K. \quad \sum_{k=1}^{K}p^k = 1\]

观测变量(observable variable)为$x$,则高斯混合模型可表示为:

\[P(x) = \sum_{z}^{} P(x,z) = \sum_{z}^{} P(z) P(x|z) \\ = \sum_{k=1}^{K} P(z=k) P(x|z=k) \\ = \sum_{k=1}^{K} p^k \mathcal{N}(x; \mu^k,\sigma^k)\]

假设观测数据为\(\{x_1,x_2,...,x_n\}\),高斯混合模型的模型参数为\(\theta = \{ p^1,p^2,...,p^K, \mu^1,\mu^2,...,\mu^K,\sigma^1,\sigma^2,...,\sigma^K\}\)。

尝试直接用极大似然估计方法求解该问题。求解如下:

\[\hat{\theta} = \mathop{\arg \max}_{\theta} logp(x;\theta) = \mathop{\arg \max}_{\theta} log \prod_{i=1}^{n} P(x_i;\theta) = \mathop{\arg \max}_{\theta} \sum_{i=1}^{n} log P(x_i;\theta) \\ \mathop{\arg \max}_{\theta} \sum_{i=1}^{n} log \sum_{k=1}^{K} P^k \mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)\]

上式在对数函数中存在求和项,直接求解是intractable的。采用期望最大算法求解该问题。

E-step

EM算法的E-step计算如下:

\[\text{E-step:} P(z|x ; \theta^{(t)}) → \Bbb{E}_{P(z|x ; \theta^{(t)})}[logP(x,z ; \theta)]\]

期望计算如下:

\[\Bbb{E}_{P(z|x ; \theta^{(t)})}[logP(x,z ; \theta)] = \int_{z}^{} P(z|x ; \theta^{(t)}) logP(x,z ; \theta) dz \\ = \sum_{z_1}^{}...\sum_{z_n}^{} P(z|x ; \theta^{(t)}) logP(x,z ; \theta) \\ = \sum_{z_1}^{}...\sum_{z_n}^{} \prod_{i=1}^{n} P(z_i|x_i ; \theta^{(t)}) log \prod_{j=1}^{n} P(x_j,z_j ; \theta) \\ = \sum_{z_1}^{}...\sum_{z_n}^{} \prod_{i=1}^{n} P(z_i|x_i ; \theta^{(t)}) \sum_{j=1}^{n} log P(x_j,z_j ; \theta) \\ = \sum_{z_1}^{}...\sum_{z_n}^{} \prod_{i=1}^{n} P(z_i|x_i ; \theta^{(t)}) log P(x_1,z_1 ; \theta) + ... \\ + \sum_{z_1}^{}...\sum_{z_n}^{} \prod_{i=1}^{n} P(z_i|x_i ; \theta^{(t)}) log P(x_n,z_n ; \theta) \\ = \sum_{z_1}^{} P(z_1|x_1 ; \theta^{(t)}) log P(x_1,z_1 ; \theta) \prod_{j=2}^{n} \sum_{z_j}^{} P(z_j|x_j ; \theta^{(t)}) + ... \\ + \sum_{z_n}^{} P(z_n|x_n ; \theta^{(t)}) log P(x_n,z_n ; \theta) \prod_{j=1}^{n-1} \sum_{z_j}^{} P(z_j|x_j ; \theta^{(t)}) \\ (\text{由于}\sum_{z_j}^{} P(z_j|x_j ; \theta^{(t)})=1) \\ = \sum_{i=1}^{n} \sum_{z_i}^{} P(z_i|x_i ; \theta^{(t)}) log P(x_i,z_i ; \theta) \\ = \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} P(z_i=k|x_i ; \theta^{(t)}) log P(x_i,z_i=k ; \theta)\]

联合概率$P(x,z)$计算如下:

\[P(x,z) = P(z)P(x|z) = P(z)\mathcal{N}(x; \mu_z,\sigma_z)\]

条件概率$P(z|x)$计算如下:

\[P(z|x) = \frac{P(x,z)}{P(x)} = \frac{P(z)\mathcal{N}(x; \mu_z,\sigma_z)}{\sum_{k=1}^{K} p^k\mathcal{N}(x; \mu^k,\sigma^k)}\]

记在当前模型参数$\theta^{(t)}$下第$i$个观测数据来自第$k$个分高斯模型的概率为$\gamma_{ik}$,称为分模型$k$对观测数据$x_i$的响应度。即:

\[\gamma_{ik} = P(z_i=k|x_i ; \theta^{(t)}) = \frac{p^k\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)}{\sum_{k=1}^{K} p^k\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)}\]

则原期望计算公式可以表示为:

\[\sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} P(z_i=k|x_i ; \theta^{(t)}) log P(x_i,z_i=k ; \theta) \\ = \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} log P(z_i=k)P(x_i|z_i=k) = \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} log p^k\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k) \\ = \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [log p^k+log\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)]\]

M-step

EM算法的M-step计算如下:

\[\text{M-step:} \theta^{(t+1)} = \mathop{\arg \max}_{\theta} \Bbb{E}_{P(z|x ; \theta^{(t)})}[logP(x,z ; \theta)]\]

计算${p^k}^{(t+1)}$

\[{p^k}^{(t+1)} = \mathop{\arg \max}_{p^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [log p^k+log\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)] \\ \text{s.t. } \sum_{k=1}^{K} p^k=1\]

采用拉格朗日乘子法解决上述约束最优化问题。建立拉格朗日函数:

\[\mathop{L}(p^k,\lambda) = \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [log p^k+log\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)] + \lambda (\sum_{k=1}^{K} p^k-1)\]

令拉格朗日函数关于参数$p^k$的导数为零:

\[\frac{\partial \mathop{L}(p^k,\lambda)}{\partial p^k} = \sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik} \cdot \frac{1}{p^k} + \lambda = 0\]

解得$p^k = -\frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}{\lambda}$。又由$\sum_{k=1}^{K} p^k=1$,可得$\lambda = \sum_{i=1}^{n}\sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} = n $,因此参数$p^k$的估计值为:

\[{p^k}^{(t+1)} = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}{n}\]

计算${\mu^k}^{(t+1)}$

\[{\mu^k}^{(t+1)} = \mathop{\arg \max}_{\mu^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [log p^k+log\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)] \\ = \mathop{\arg \max}_{\mu^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} log\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k) \\ = \mathop{\arg \max}_{\mu^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} log \frac{1}{\sqrt{2\pi}\sigma^k} exp \{ -\frac{(x_i-\mu^k)^2}{ 2(\sigma^k)^2} \} \\ = \mathop{\arg \max}_{\mu^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [ log\frac{1}{\sqrt{2\pi}} - log\sigma^k -\frac{(x_i-\mu^k)^2}{ 2(\sigma^k)^2} ]\]

令上述表达式关于参数$\mu^k$的导数为零:

\[\frac{\partial}{\partial \mu^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} - \gamma_{ik} \frac{(x_i-\mu^k)^2}{ 2(\sigma^k)^2} = \sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik} \frac{2(x_i-\mu^k)}{ 2(\sigma^k)^2} = 0\]

解得:

\[{\mu^k}^{(t+1)} = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik} x_i}{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}\]

计算${\sigma^k}^{(t+1)}$

\[{\sigma^k}^{(t+1)} = \mathop{\arg \max}_{\sigma^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [ log\frac{1}{\sqrt{2\pi}} - log\sigma^k -\frac{(x_i-\mu^k)^2}{ 2(\sigma^k)^2} ]\]

令上述表达式关于参数$\sigma^k$的导数为零:

\[\frac{\partial}{\partial \sigma^k} \sum_{i=1}^{n} \sum_{k=1}^{K} \gamma_{ik} [ - log\sigma^k -\frac{(x_i-\mu^k)^2}{ 2(\sigma^k)^2} ] = \sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik} [-\frac{1}{\sigma^k} + \cdot \frac{(x_i-\mu^k)^2}{ (\sigma^k)^3}] = 0\]

解得:

\[({\sigma^k}^{(t+1)})^2 = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}(x_i-{\mu^k}^{(t+1)})^2}{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}\]

算法总结

数据样本集为\(\{x_1,x_2,...,x_n\}\),建立高斯混合模型:

\[P(x) = \sum_{k=1}^{K} p^k \mathcal{N}(x; \mu^k,\sigma^k)\]

待求模型参数为\(\theta = \{ p^1,p^2,...,p^K, \mu^1,\mu^2,...,\mu^K,\sigma^1,\sigma^2,...,\sigma^K\}\),随机取参数的初始值开始迭代。

根据当前模型参数,计算分模型$k$对观测数据$x_i$的响应度:

\[\gamma_{ik} = P(z_i=k|x_i ; \theta^{(t)}) = \frac{p^k\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)}{\sum_{k=1}^{K} p^k\mathcal{N}(x_i; \mu^k,\sigma^k)}\]

计算新一轮迭代的模型参数:

\[{p^k}^{(t+1)} = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}{n}\] \[{\mu^k}^{(t+1)} = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik} x_i}{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}\] \[({\sigma^k}^{(t+1)})^2 = \frac{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}(x_i-{\mu^k}^{(t+1)})^2}{\sum_{i=1}^{n} \gamma_{ik}}\]

重复迭代直至收敛。